مقایسه عصاره آبی و الکلی میوه گیاه بوقناق با متفورمین در

فرآیند درمان دیابت نوع 2 در موش صحرایی نر نژاد ویستار

مائده شیرازی، رامش منجمی*، کهین شاهانی­پور

گروه بیوشیمی، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی، فلاورجان، ایران

چکیده

سابقه و هدف: دیابت قندی یکی از شایع­ترین بیماری­های دستگاه غدد درون ریز بدن محسوب می­شود. این بیماری به­دلیل عدم جذب سلولی قند خون ایجاد می­شود و همراه با تغییرهایی در متابولیسم درون سلولی برخی بافت­ها از جمله کبد و پانکراس است. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر عصاره­ آبی و هیدروالکلی بوقناق (Eryngium billardieri) بر میزان غلظت گلوکز، انسولین، مالون دی­آلدئید و هم­چنین هیستوپاتولوژی بافت کبد و پانکراس در موش­های صحرایی دیابتی شده با استرپتوزوتوسین است.

مواد و روش ­ها: در این تحقیق 35 رت نر نژاد ویستار به­صورت تصادفی به 5 دسته 7 تایی شامل گروه سالم، گروه کنترل دیابتی فاقد تیمار، و 3 گروه دیابتی تیمار شده شامل تیمار با عصاره الکلی بوقناق، تیمار با عصاره آبی بوقناق، و تیمار با متفورمین، تقسیم شدند. دوز دریافتی عصاره و دارو به­میزان 200 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن بود. در گروه تیمار، رت­های سالم پس از دو هفته نگهداری در شرایط عادی، با تزریق 60 میلی­گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن استرپتوزوتوسین دیابتی شده و سپس به­مدت 2 هفته پودر بوقناق و متفورمین به­صورت روزانه از طریق گاواژ دریافت کردند. طی دو مرحله، قبل از القای دیابت و در انتهای دوره ارزیابی، از تمامی حیوانات نمونه خونی تهیه و با روش آنزیمی میزان غلظت گلوکز، انسولین و مالون دی­آلدئید خون بررسی شد.داده­ها توسط نرم­افزار spss و با استفاده از آزمون­های فردمن، کروس کال والیس و ویلکاکسون و آنالیز واریانس تجزیه و تحلیل شدند.

یافته­ها: نتایج نشان دهنده افزایش معنادار میزان غلظت گلوکز در رت­های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین نسبت­به سایر گروه­ها است (05/0p< ). گیاه بوقناق باعث افزایش گلوکز و انسولین نسبت­به گروه کنترل دیابتی شده است. بررسی­های بافت­شناسی نشان دهنده تأثیر مثبت عصاره گیاه بر کاهش التهاب کبد رت­های دیابتی و محافظت سلول­های پانکراس از آسیب اکسیداتیو است. 

نتیجه ­گیری: براساس نتایج حاصل از این مطالعه گیاه بوقناق باعث کاهش گلوکز نشده است ولی به­احتمال می­تواند در درمان دیابت مرثر باشد. هم­چنین به­نظر می­رسد عصاره الکلی گیاه بوقناق با کاهش مالون دی­آلدئید و بهبود مسیر آنتی­اکسیدانی سلول­ها اثر ضددیابتی خود را القا می­نماید.

واژه ­های کلیدی: دیابت، استرپتوزوتوسین، بوقناق، پانکراس، کبد

مقدمه

جدول 1- مقادیر توصیفی مقایسه میزان گلوکز در سرم خون موش­های نر نژاد ویستار بین گروه کنترل و گروه­های دریافت کننده متفورمین و عصاره­های الکلی و آبی گیاه بوقناق

با استفاده از آزمون من-ویتنی (مقایسه میانگین­های گروه کنترل و گروه­های آزمایش).

                                     معناداری در سطح 5 درصد.

نمودار 1- نمودار تأثیر متفورمین و عصاره­های آبی و الکلی گیاه بوقناق بر روی میزان گلوکز موجود در سرم خون موش­های نر نژاد ویستار بر حسب میلی­گرم بر دسی­لیتر و مقایسه آن­ها با گروه کنترل (بدون تیمار)
14X آ±Std" id="_x0000_i1029" style="width:36pt;height:12.75pt" type="#_x0000_t75"> ، 01/0>p ** و 05/0>p *

در نمودار 1، میانگین میزان گلوکز سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه کنترل (بدون تیمار) و گروه­های آزمایش رسم شده است. علامت ستاره در این شکل نشان دهنده معنادار بودن اختلاف میانگین هر یک از گروه­های آزمایش با گروه کنترل (بدون تیمار) است. همان­طور که در این نمودار مشخص است، کم­ترین میانگین گلوکز سرم خون موش­های نر نژاد ویستار مربوط به گروه کنترل mg/dL 44/00±6/123 و بیش­ترین مقدار آن مربوط گروه دریافت کننده عصاره آبی گیاه بوقناق 23/00±98/476 بود. هم­چنین میزان گلوکز سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه­های دریافت کننده متفورمین، عصاره آبی گیاه بوقناق، عصاره الکلی گیاه بوقناق، به­ترتیب به­میزان 4/18، 2/74، 5/70 درصد نسبت­به گروه کنترل (بدون تیمار) افزایش یافته است.

تأثیر متفورمین و عصاره­های آبی و الکلی گیاه بوقناق بر میزان انسولین سرم خون موش­های نر نژاد ویستار

نتایج نشان می­دهد که میانگین همه گروه­های آزمایش با میانگین گروه کنترل اختلاف معناداری داشتند 05/0>p. نمودار میانگین میزان انسولین سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در نمودار2 ارائه شده است.

در نمودار 2 میانگین میزان انسولین سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه کنترل (بدون تیمار) و گروه­های آزمایش رسم شده است. علامت ستاره در این شکل نشان­دهنده معنادار بودن اختلاف میانگین هر یک از گروه­های آزمایش با گروه کنترل (بدون تیمار) است. همان­طور که در این نمودار مشخص است، کم­ترین میانگین انسولین سرم خون موش­های نر نژاد ویستار مربوط به گروه دریافت

نمودار 2- نمودار تأثیر متفورمین و عصاره­های آبی و الکلی گیاه بوقناق بر روی میزان انسولین  موجود در سرم خون موش­های نر نژاد ویستار بر حسب واحد بر میلی­لیتر و مقایسه آن­ها با گروه کنترل (بدون تیمار)
14X آ±Std" id="_x0000_i1032" style="width:36pt; height:12.75pt" type="#_x0000_t75"> ، 01/0>p ** و 05/0>p *

کننده عصاره آبی گیاه بوقناق U/mL 3/1±3/1 و بیش­ترین مقدار آن مربوط گروه دریافت کننده متفورمین U/mL 5/6±3/21 بود. هم­چنین میزان انسولین سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه­های دریافت کننده متفورمین، عصاره آبی گیاه بوقناق، عصاره الکلی گیاه بوقناق، نسبت­به گروه کنترل (بدون تیمار) به­ترتیب به­میزان 8/47 درصد افزایش، 8/70 درصد کاهش، 1/61 درصد کاهش داشته­اند. هم­چنین نتایج نشان می­دهد که میانگین گروه­های دریافت کننده عصاره آبی گیاه بوقناق با میانگین گروه کنترل دیابتی اختلاف معناداری داشتند (05/0>p).

تأثیر متفورمین و عصاره­های آبی و الکلی گیاه بوقناق بر میزان مالون دی­آلدهید سرم خون موش­های نر نژاد ویستار

نتایج نشان می­دهد که میانگین همه گروه­های آزمایش به­جزء گروه دریافت کننده عصاره آبی گیاه بوقناق با میانگین گروه کنترل اختلاف معناداری داشتند 05/0>p. نمودار میانگین میزان گلوکز سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در نمودار 3 ارائه شده است.

در نمودار 3، میانگین میزان میزان مالون دی­آلدهید سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه کنترل (بدون تیمار) و گروه­های آزمایش رسم شده است. علامت ستاره هریک از گروه­های آزمایش با گروه کنترل(بدون تیمار)

نمودار 3-نمودار تأثیر متفورمین و عصاره­های آبی و الکلی گیاه بوقناق بر روی میزان مالون دی­آلدهید  موجود در سرم خون موش­های نر نژاد ویستار بر حسب نانو مول بر میلی­لیتر و مقایسه آن­ها با گروه کنترل (بدون تیمار)
14X آ±Std" id="_x0000_i1035" style="width:36pt;height:12.75pt" type="#_x0000_t75"> ، 01/0>p ** و 05/0>p *

است. همان­طور که در این نمودار مشخص است بیش-ترین مقدار آن مربوط گروه دریافت کننده کنترل (بدون تیمار) nmol/mL 43/0±42/1 بود. هم­چنین میزان میزان مالون دی­آلدهید سرم خون موش­های نر نژاد ویستار در گروه­های دریافت کننده متفورمین، عصاره آبی گیاه بوقناق، عصاره الکلی گیاه بوقناق، نسبت­به گروه کنترل (بدون تیمار) به­ترتیب به­میزان 2/40، 6/15، 4/49، 9درصد کاهش داشته­اند.

نتایج نشان می­دهد که میانگین همه گروه­های آزمایش به­جزء گروه دریافت کننده عصاره آبی گیاهان بوقناق با میانگین گروه کنترل دیابتی اختلاف معناداری داشتند 05/0>p.

بررسی برش­های بافت کبد در موش تیمار شده با گیاه بوقناق

بررسی برش­های بافت کبد در موش­های تیمار شده با گیاه بوقناق در شکل 1 نشان داده شده است.

در نمونه A (کنترل) ترابکول­های هپاتوسیتی با نمای طبیعی دیده می­شود. سینوزوئییدها بدون ارتشاح سلول التهابی بوده و در فضاهای پورت ارتشاح­های سلول­های التهابی دیده نمی­شود. ورید مرکزی پرخون است که ناشی از پرسه تهیه بافت است.

در نمونه B (کنترل دیابتی) در شمای حاضر با پاور کوچک میکروسکوپ پارانشیم کبدی دیده می­شود که در آن لبول­ها با ورید مرکزی دیده می­شود.

در نمونه C (تیمار با عصاره آبی بوقناق): در نمونه بررسی شده تغییر هیدروپیک در سلول­های کبدی دیده می­شود. ارتشاح سلول­های التهابی خفیف در سینوزوئییدها وجود دارد.

در نمونه D (تیمار با عصاره الکلی بوقناق): در این اسلاید یک فضای پورت دیده می­شود که در حاشیه آن نفوذ سلول­های اپیتلیال در پارانشیم کبدی وجود دارد. این سلول­ها با حمله به سلول­های هپاتوسیتی سبب ایجاد نکروز لقمه­ای یاInterface Hepatitis می­شود.

بررسی برش­های بافت پانکراس در موش­های تیمار شده با گیاه بوقناق

بررسی برش­های بافت پانکراس در موش­های تیمار شده با گیاه بوقناق در شکل 2 نشان داده شده است.

در نمونه A (کنترل): در بررسی اسلاید تهیه شده از پانکراس مناطق اگزوکرین و اندوکرین دیده می­شود. اگزوکرین شامل آسینای­ها و مجاری­ها است که در مرکز آن جزیره لانگرهانس (قسمت آندوکرین) دیده می­شود. در جزایر لانگرهانس سلول­های آلفا و بتا و گاما

شکل 1- بررسی برش­های بافت کبد در موش­های تیمار شده با گیاه بوقناق

شکل 2- بررسی برش­های بافت پانکراس در موش­های تیمار شده با گیاه بوقناق

دیده می­شود که برای افتراق آن­ها نیاز به رنگ­آمیزی اختصاصی است.

در نمونه B (کنترل دیابتی): در یک کانون ارتشاح شدید حاد و مزمن دیده  می­شود که سبب تخریب بافت پانکراس شده است.

در نمونه C (تیمار با عصاره آبی بوقناق): در این اسلاید ارتشاح سلول­های آماسی حاد و مزمن به صورت کانونی دیده می­شود که منجر به تخریب بافت پانکراس یا پانکراتیت شده است و جزایر لانگرهانس کوچک هستند.

در نمونه D (تیمار با عصاره الکلی بوقناق): در این اسلاید قسمت اگزوکرین پانکراس شامل آسینای و مجاری دیده می­شود که در مرکز آن جزایر لانگرهانس نسبتا بزرگ هستند.

بررسی برش­های بافت پانکراس در موش تیمار شده با متفورمین

بررسی برش­های بافت پانکراس در موش تیمار شده با متفورمین در شکل 3 نشان داده شده است.

شکل 3- بررسی برش­های بافت پانکراس در موش تیمار شده با متفورمین

در نمونه A (کنترل): در بررسی اسلاید تهیه شده از پانکراس مناطق اگزوکرین و اندوکرین دیده می­شود. اگزوکرین شامل آسینای­ها و مجاری­ها است که در مرکز آن جزیره لانگرهانس (قسمت آندوکرین) دیده می­شود. در جزایر لانگرهانس سلول­های آلفا و بتا و گاما دیده می­شود که برای افتراق آن­ها نیاز به رنگ آمیزی اختصاصی است.

در نمونه B (کنترل دیابتی): در یک کانون ارتشاح شدید حاد و مزمن دیده می­شود که سبب تخریب بافت پانکراس شده است.

در نمونه C پانکراس با قسمت­های اگزوکرین و اندوکرین دیده می­شود. جزایر لانگرهانس (اندوکرین) به نظر طبیعی می­آید.

بررسی برش­های بافت کبد در موش تیمار شده با متفورمین

بررسی برش­های بافت کبد در موش تیمار شده با متفورمین در شکل 4 نشان داده شده است.

در نمونه A (کنترل) ترابکول­های هپاتوسیتی با نمای طبیعی دیده می­شود. سیتوزوئییدها بدون ارتشاح سلول التهابی بوده و در فضای پورت ارتشاح­های سلول­های التهابی دیده نمی­شود. ورید مرکزی پر خون است که ناشی از پرسه تهیه بافت است.

در نمونه  B(کنترل دیابتی) در شمای حاضر با پاور کوچک میکروسکوپ پارانشیم کبدی دیده می­شود که در آن لبول­ها با ورید مرکزی دیده می­شود.

در نمونه  C(تیمار با متفورمین) در نمای کبد ترابکولارهای هپاتوسیتی با نمای طبیعی دیده می­شود. ارتشاح خیلی خفیف داخل سینوزوئیدها وجود دارد.

شکل 4- بررسی برش­های بافت کبد در موش تیمار شده با متفورمین

بحث

دیابت ملیتوس، مهم­ترین بیماری متابولیک انسان است که بیش از 150میلیون نفر در جهان و نزدیک به 3 میلیون نفر در ایران به آن دچار هستند و طبق پیشگویی سازمان بهداشت جهانی، این رقم در سال 2025 در بالغین به 300 میلیون نفر خواهد رسید. این درحالی است که کنترل قند خون این بیماران با روش­های استاندارد و مصرف داروهای شیمیایی هنوز برای پیشگیری از عوارض آن مانند عوارض قلبی ـ عروقی، بیماری­های چشمی، نوروپاتی و نارسایی کلیه کافی نیستند و به­نظر می­رسد که برای درمان این بیماری که اکنون به­صورت یک اپیدمی نهفته محسوب می­شود، می­بایست راه­های دیگر را جستجو نمود. امروزه، شناخت گیاهان دارویی اهمیت بیش­تری یافته است. گیاهان دارویی از منابع غنی آنتی­اکسیدان­های طبیعی هستند و می­توانند قدرت آنتی­اکسیدان­های پلاسما را افزایش داده و خطر سرطان، بیماری­های قلبی- عروقی و دیابت را کاهش دهند. از سوی دیگر آنتی­اکسیدان­های طبیعی به­دلیل ارزان و در دسترس بودن می­توانند جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیایی باشند (15) با جلوگیری از بروز پدیده استرس اکسیداتیو در بافت پانکراس می­توان شدت پیشرفت دیابت را کاهش داد زیرا توانایی سیستم دفاع آنتی­اکسیدانی پانکراس درمقابل ROS در مقایسه با سایر بافت­های بدن درسطح پائینی بوده و سلول­های بتای جزایر لانگرهانس در معرض آسیب بیش­تری در مقابل رادیکال­ها قرار دارند (16). بنابراین جلوگیری از افزایش تولید این رادیکال­ها در بافت پانکراس توسط داروهای مصرفی دیابت می­تواند اهمیت بسزایی برخوردار باشد که در مطالعه حاضر گروه­های دریافت­کننده عصاره­های الکلی گیاه بوقناق و هم­چنین داروی شیمیایی متفورمین کاهش معنی­داری در میزان سطح مالون­دی­آلدئید را نشان می­دهد که با توجه­به مزیت استفاده از عناصر و آنتی­اکسیدان­های طبیعی تأثیر عصاره­های گیاهی بر کاهش اکسیداتیو مفید است. آنتی­اکسیدان­ها با خنثی کردن ترکیب­های اکسیژن فعال مانع از آسیب دیدن اجزاء مختلف سلول می­شوند. حذف یون­های فلزی کاتالیتیک مانند  Fe⁺²و یون سوپراکسید (O₂) و پراکسیدهیدروژن (H₂O₂) از اثرهای این ترکیب­ها است (17). Malgwi در سال 2012، استرس اکسیداتیو ایجاد شده در دیابت را به گلیکاسیون پروتئینی و اتواکسیداسیون گلوگز نسبت داد که می­توانند رادیکال­های آزاد تولید کند و به نوبه خود باعث کاتالیز پراکسیداسیون لیپیدی می­شوند (18). Soliman در سال 2015، در مطالعه خود تأثیر مهم استرس اکسیداتیو در پروتئین ناقل گلوکز یا رسپتور انسولین را ثابت کرد (19). هم­چنین نتایج تحقیقات  Masjediو همکاران در سال 2009 (20) ،Sharaf و همکاران در سال 2014 (21)، حاکی از تغییر شکل ورید مرکزی و بی­نظمی در صفحات سلول کبدی در بافت کبدی رت­های دیابتی است. مطالعه­هایMahmoud  و همکاران درسال 2013، حاکی از متسع شدن ورید مرکزی، تکثیر سلول­های کوپفر و خروج و انتشار این سلول­ها از داخل سینوزوئیدها بی­نظمی در صفحات سلول­های کبدی هستند نتایج فوق­الذکر همسو با نتایج حاصل از تحقیق حاضر است (22).

استرپتوزوتوسین منجر به ایجاد نیتریک­اکسید در مقادیر زیاد و سمی می­شود. نیتریک اکسید فعالیت آکونیتاز را مهار کرده، موجب آسیبDNA  و نکروز سلول­های لوزالمعده می­گردد. حالت دیابت قندی القا شده در موش­های صحرایی با افزایش غلظت گلوکز همراه است، که این خود به­دلیل تخریب پانکراس و فقدان ترشح انسولین است. در بررسی­های بافت­شناسی پانکراس، تغییرهای معنی­دار در گروه دیابتی نسبت­به گروه شاهد دیده می­شود. جراحات مشاهده شده شامل تخریب جزایر و نکروز سلول­های جزایر و تخلیه جزایر و در بعضی نفوذ سلول­های التهابی تک­هسته­ای بود. افزایش گلوکز خون ایجاد شده ناشی از دیابت به­دلیل فعال کردن فاکتورهای مخرب بویژه افزایش تولید ROSها دربافت پانکراس موجب آسیب به سلول­های بتای جزایر لانگرهانس می­شود. تحقیقات Ohnuma و همکاران (23) در سال 1974 نشان داد که ROS سبب شکسته شدن رشته­های DNA می­شود و درنهایت این عوامل موجب مرگ سلولی را در بافت فراهم می­کند. هم­چنین نتایج نشان می­دهد که استفاده از ترکیب­های آنتی­اکسیدانی گیاهی بر بازسازی و ترمیم سلول­های بتای لوزالمعده مؤثرند و مطالعه بر روی عصاره­های گیاهانی چون سیر، پیاز و شنبلیله نشان داده که در موش صحرایی دیابتی تیمار شده با آنتی­اکسیدان، تعداد سلول­های بتا به­طور معنی­داری افزایش می­یابند. عصاره الکلی گیاه بوقناق حاوی مقادیر زیادی ترکیب­های آنتی­اکسیدانی است که با کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود مسیر مهار رادیکال­های آزاد می­تواند مانع آسیب بافتی و نکروز سلولی شود که با مطالعه­های Yaghmaei در سال 1389 بر روی عصاره آویشن و بوقناق هم­خوانی دارد. در سال 2001، گزارش نمود از آن­جایی که کبد محل اصلی سمیت زدایی داروها در بدن است و کاربرد استرپتوزوتوسین در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس، تنها گاهی اوقات سمیت و آسیب کبدی القا می­کند به­احتمال تغییرهای مشاهده شده در بافت کبد تنها به­خاطر اثرهای سمی داروی استرپتوزوتوسین نبوده بلکه بیش­تر به­واسطه عوارض ناشی از دیابت ایجاد شده است که با نتایج تحقیق حاضر هم­خوانی دارد (24). هم­چنین در سال 2006 طبق تحقیقات انجام گرفته توسط Jianini و همکاران در سال 2005 اعلام نمودند که استرپتوزوتوسین از طریق تولید رادیکال­های آزاد و بدنبال آن پراکسیداسیون لیپیدی در غشای سلول­های کبدی می­شود (25) و از سوی دیگر با افزایش شکل­گیری ROS توسط استرپتوزوتوسین به­احتمال باعث نقص عملکرد میتوکندری­ها در موش­ها می­شود و هایپرتروفی هپاتوسیت­ها که توسط افزایش چشم­گیر تعداد میتوکندری­ها و کاهش واضح گرانول­های گلیکوژن مشخص می­شود (26) از جمله ویژگی­های بافت کبد موش های دیابتی است که در بافت کبدی گروه دیابتی مطالعه حاضر نیز مشاهده شد. هم­چنین در مطالعه حاضر در بافت کبدی در گروه دریافت کننده عصاره گیاهی اثری از نکروز سلولی مشاهده نشده است که این خود اثرهای محافظتی بافتی عصاره­های این دو گیاه را نشان می­دهد که با مطالعه­های Ashraf در سال 1392 مطابقت دارد. 

نتیجه­ گیری

با وجود این­که انسولین و داروهای خوراکی صناعی مانند متفورمین پائین آورنده قند خون اساس درمان دیابت را تشکیل می­دهند، لیکن اثرهای جانبی مهمی دارند و نمی­توانند مسیر عوارض دیابت را به­طور قابل توجهی تغییر دهند بنابراین حتی در صورت اثرهای مثبت این داروها، داروهای گیاهی به­عنوان جایگزین­های شایسته داروهای صناعی همواره مورد توجه است و در چند دهه اخیر به­طور خاص مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته­اند. مواد بیولوژیک با منشاء گیاهی نیز شاخه­ای دارو درمانی مدرن بیماری­ها را تشکیل می­دهند. اگر چه عوامل دارویی متنوعی برای درمان انواع بیماری­ها وجود دارد، لکن اغلب بیماران قادر به تحمل اثرهای جانبی داروهای شیمیایی نیستند و از سوی دیگر اکثر گیاهان اثرهای جانبی بسیار اندکی در بیماران به­جای می­گذارند و به­همین دلیل در این پژوهش با توجه­به تأثیر موثر داروی صناعی متفورمین به­عنوان داروی پرمصرف درمان دیابت، ترجیح و اولویت استفاده از عصاره­های گیاه بوقناق (به­خصوص هیدروالکلی) علی­رغم عدم توانایی در کاهش قند خون و افزایش میزان انسولین در این مطالعه، اثر ضددیابتی خود را با افزایش قدرت آنتی­اکسیدانی سلول­های بدن و افزایش بیان سنتز آنزیم­های آنتی­اکسیدانی و مهار بیان ژن NO سنتتاز بر روند درمان دیابت و بهبود بافت پانکراس و کبد نشان می­دهد.

از طرفی چنین بر می­آید که جراحات و آسیب­های کبدی دیابتی از چندین عامل ناشی می­شود و تنها از طریق هایپرگلیسمی ارتباطی ندارد. بنابراین برای کنترل عوارض دیابت، کنترل گلوکز خون به تنهایی کافی نیست لذا داروی مناسب باید هم آنتی­اکسیدان خوبی باشد هم توانایی کاهش گلوکز خون را داشته باشد.

سپاسگزاری

این مقاله که برگرفته از پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان است، بدین­وسیله از تمام افرادی که در این پژوهش یاری رساندند کمال تشکر و قدردانی را می‌نمایند.

منابع

1. Dickens LT, Thomas CC. Updates in gestational diabetes prevalence, treatment, and health policy. Current diabetes reports. 2019;19(6):33.

2. Cefalu WT, Buse JB, Tuomilehto J, Fleming GA, Ferrannini E, Gerstein HC, et al. Update and next steps for real-world translation of interventions for type 2 diabetes prevention: reflections from a diabetes care editors’ expert forum. Am Diabetes Assoc; 2016;2(3): 2-10.

3. Aroda VR, Knowler WC, Crandall JP, Perreault L, Edelstein SL, Jeffries SL, et al. Metformin for diabetes prevention: Insights gained from the diabetes prevention program/diabetes prevention program outcomes study.  Diabetologia. 2017;60(9):1601-11.

4. Lean M, McCombie L, McSorely J. Trends in type 2 diabetes. British Medical Journal Publishing Group; 2019;2(3): 4-23.

5. Brown TJ, Brainard J, Song F, Wang X, Abdelhamid A, Hooper L. Omega-3, omega-6, and total dietary polyunsaturated fat for prevention and treatment of type 2 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials.  bmj. 2019;366l4697.

6. Subha R. A study to assess the effectiveness of lady’s finger juice in reducing the blood glucose level among clients with type II diabetes mellitus in selected villages at Kanyakumari district: Global College of Nursing, Marthandam; 2016;2(43): 1-10.

7. Merino J, Guasch-Ferré M, Ellervik C, Dashti HS, Sharp SJ, Wu P, et al. Quality of dietary fat and genetic risk of type 2 diabetes: individual participant data meta-analysis.  bmj. 2019; 1(2):366.

8. Kirwan JP, Sacks J, Nieuwoudt S. The essential role of exercise in the management of type 2 diabetes.  Cleveland Clinic journal of medicine. 2017;84(7 Suppl 1):S15.

9. Moradi B, Abbaszadeh S, Shahsavari S, Alizadeh M, Beyranvand F. The most useful medicinal herbs to treat diabetes.  Biomedical Research and Therapy. 2018;5(8):2538-51.

10. Paul JH, Seaforth CE, Tikasingh T. Eryngium foetidum L.: A review.  Fitoterapia. 2011;82(3):302-8.

11. Saldanha AA, Vieira L, de Azambuja Ribeiro RI, Thomé RG, dos Santos HB, Silva DB, Carollo CA, de Oliveira FM, de Oliveira Lopes D, de Siqueira JM, Soares AC. Chemical composition and evaluation of the anti-inflammatory and antinociceptive activities of Duguetia furfuracea essential oil: Effect on edema, leukocyte recruitment, tumor necrosis factor alpha production, iNOS expression, and adenosinergic and opioidergic systems. Journal of ethnopharmacology. 2019;231:325-36.

12. Kosiński P, Sękiewicz K, Walas Ł, Boratyński A, Dering M. Spatial genetic structure of the endemic alpine plant Salix serpillifolia: genetic swamping on nunataks due to secondary colonization?. Alpine Botany. 2019;129(2):107-21.

13. Khodaie M, Ghasemi N, Ramezani M. Green synthesis of silver nanoparticles using (Eryngium Campestre) leaf extract. Eurasian Chemical Communications. 2019;1(5, pp. 411-493.):441-50.

14. Sepanlou MG, Ardakani MM, Hajimahmoodi M, Sadrai S, Amin GR, Sadeghi N, Lamardi SN. Ethnobotanical and traditional uses, phytochemical constituents and biological activities of Eryngium species growing in Iran. Traditional Medicine Research. 2019 ;4(3):148-59.

15. Ryan D, Kendall M, Robards K. Bioactivity of oats as it relates to cardiovascular disease.  Nutrition research reviews. 2007;20(2):147-62.

16. Stolf AM, Cardoso CC, de Morais H, de Souza CE, Lomba LA, Brandt AP, Agnes JP, Collere FC, Galindo CM, Corso CR, Spercoski KM. Effects of silymarin on angiogenesis and oxidative stress in streptozotocin-induced diabetes in mice. Biomedicine & Pharmacotherapy. 2018;108:232-43.

17. Jialal I, Devaraj S, Venugopal S. Oxidative stress, inflammation, and diabetic vasculopathies: the role of alpha tocopherol therapy.  Free radical research. 2002;36(12):1331-6.

18. Eze E, Dawud F, Zainab A, Jimoh A, Malgwi I, Isa A. Preliminary studies of effects of vitamin C and zinc on some liver enzymes in alloxan-induced diabetic wistar rats.  Asian J Med Sci. 2012;4(1):17-22.

19. Soliman HA, Eltablawy NA, Hamed MS. The ameliorative effect of Petroselinum crispum (parsley) on some diabetes complications.  Journal of Medicinal Plants Studies. 2015;3(4):92-100.

20. Masjedi F, Gol A, Dabiri S, Javadi A. Preventive effect of garlic on histopathology of liver and markers of hepatic injury in streptozotocin-induced diabetic rats.  Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2009;11(4):433-41.

21. Ashraf H, Zare S, Farnad N. The effect of aqueous extract of barberry fruit on liver damage in streptozotocin-induced diabetic rats.  Journal of Shahrekord Uuniversity of Medical Sciences. 2013;15.

22. Mahmoud MF, Sakr SM. Hepatoprotective Effect of Bee Propolis in Rat Model of streptozotocin-Induced diabetic hepatotoxicity light and electron microscopic study.  Life Sci J. 2013;102048-54.

23. Ohnuma T, Holland JF, Masuda H, Waligunda JA, Goldberg GA. Microbiological assay of bleomycin: inactivation, tissue distribution, and clearance.  Cancer. 1974;33(5):1230-8.

24. Goodman LS. Goodman and Gilman's the pharmacological basis of therapeutics: McGraw-Hill New York; 1996.

25. Ahn T, Yun C-H, Oh D-B. Tissue-specific effect of ascorbic acid supplementation on the expression of cytochrome P450 2E1 and oxidative stress in streptozotocin-induced diabetic rats.  Toxicology letters. 2006;166(1):27-36.

26. Miyamoto A, Takeshita M, Pan-Hou H, Fujimori H. Hepatic changes in adenine nucleotide levels and adenosine 3'-monophosphate forming enzyme in streptozotocin-induced diabetic mice.  The Journal of toxicological sciences. 2008;33(2):209-17.