بررسی اثر نانوذرات نقره بر روی بیان ژن mecA
در نمونههای مقاومبه متیسیلین باکتری استافیلوکوکوس اورئوس
احمد رشید، فرحناز مولوی*، هما محمودزاده
گروه زیست شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،ایران
چکیده
سابقه و هدف: باکتری استافیلوکوکوس اورئوس یک عامل شایع در عفونتهای بیمارستانی است و افزایش مقاومتبه عوامل ضدمیکروبی در این باکتری یکی از مشکلهی عمده بخش مراقبتهای بهداشتی است همچنین ما شاهد سویههای مقاوم شده این باکتری هستیم که پاتوژنهای مهم در بروز بیماری و مرگ و میر هستند لذا کنترل این باکتریها ازنظر بهداشتی و اقتصادی اهمیت زیادی دارند. هدف از این تحقیق، بررسی میزان شیوع ژن مقاومت به متیسیلین mecA و تعیین الگوی مقاومت آنتیبیوتیکی در نمونههای موجود استافیلوکوکوس اورئوس و بررسی فعالیت ضدباکتریایی نانوذرات نقره علیه باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس است.
مواد و روشها: در این مطالعه مقطعی - توصیفی 59 استافیلوکوکوس اورئوس از 11 آزمایشگاه تشخیص طبی جمع آوری گردید. این نمونهها با استفاده از روشهای استاندارد آزمایشگاهی و کشت اختصاصی تعیین هویت شدند. برای بررسی فراوانی ژن mecA از روش PCR استفاده شد. بهمنظور ارزیابی الگوی حساسیت آنتیبیوتیکی سویهها، از روش انتشار دیسک بر اساس پروتکل CLSI انجام گردید. نانوذره نقره توسط عصاره زنجبیل ساخته شد و برای بررسی اثر نانوذره نقره بر بیان ژن mecA از روش Real time PCR استفاده شد.
یافتهها: از 59 نمونه استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم 51 نمونه به متیسیلین بودند. ارزیابی فنوتیپی الگوی مقاومت آنتیبیوتیکی سویههای استافیلوکوکوس اورئوس مقاومبه متیسیلین نشان داد که 90 درصد جدایهها به پنیسیلین، 85 درصد به اریترومایسین 84 درصد به سفتریاکسون53 درصد به آمیکاسین، 49 درصد به جنتامایسین، 47 درصد به پیراسیلین، 45 درصد به سپیروفلوکساسین 37 درصد به ایمیپتمو 35 درصد به لینزولید مقاومت داشتند یعنی بیشترین میزان مقاومت آنتیبیوتیکی بهترتیب متعلقبه پنیسیلین 90درصد، اریترومایسین85 درصد و کمترین نسبتبه ایمی پتمو 37 درصد و لینزولید 35 بود. بررسی مولکولی نشان دهنده حضور ژن mecA در تمام نمونهها بود. و نتیجه بررسی ریلتایم نشان داد که تأثیر نانوذره بر روی بیان ژن mecA معنادار است (P<0/01 ).
نتیجهگیری: وجود51 نمونه مقاوم از 59 نمونه درمطالعه حاضر نشان دهنده افزایش مقاومت استافیلوکوکوس اورئوس مقاومبه متیسیلین نسبت به سایر آنتیبیوتیکهای مختلف بوده که این مسئله یک هشدار جدی جهت درمان عفونتهای ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس است. و مؤثر بودن نانوذره نقره بر بیان ژن mecA نشان میدهد که به این ماده میتوان بهعنوان یک جایگزین برای آنتیبیوتیکهای موجود فکر کرد.
واژههای کلیدی: : استافیلوکوکوس اورئوس، متیسیلین، نانوذره نقره، مقاومت آنتیبیوتیکی، ژن mecA
استافیلوکوکوس اورئوس [1] که به استافیلوکوکوس طلایی نیز شهرت دارد یک کوکسی گرم مثبت و بیهوازی اختیاری است و از نظر پزشکی مهمترین گونه این جنس محسوب میشود (1) استافیلوکوکوس اورئوس ممکن است در حالت عادی روی پوست انسان یا سایر پستانداران یک همزیست باشد که در این حالت عفونت ایجاد نمیکند (2). ولی اگر پوست آسیب ببیند این باکتری میتواند به بافتها نفوذ کرده و عفونتهای شدیدی ایجاد کند. این باکتری یکی از عوامل مهم عفونتها در بیمارستان و یکی ازعوامل اصلی بیماریزا در انسان محسوب شود بهطوریکه در حال حاضر یک نگرانی عمده برای سلامت عمومی جامعه محسوب میشود که میتواند با درگیر کردن قسمتهای مختلف بدن از جمله دستگاه تنفس باعث صرف هزینههای فراوان و طولانی شدن دوره درمان بیمار شود (3). همچنین این باکتری سبب بیماریهای خطرناک ازجمله زرد زخم تاولی، سندرم فلسی شدن پوست[2] ، سندرم رایتر و سندرم شوک توکسیک[3] بهویژه در کودکان و افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، میشود (4). از مهمتریـن مشکلات در درمـان عفونتهـای استافیلوکوکی بــروز مقاومــت آنتیبیوتیکــی و پتانســیل کســب ژنهــای خارجــی در جهــت بــروز ایــن مقاومتهــا در آنها است بنابراین ســویههای مقــاومبــه متــیســیلین اســتافیلوکوکوس اورئوس یا [4]MRSA تهدیــد جدی در کنترل عفونتهــای اکتســابی از بیمارســتان و جامعــه بــهشــمار میآینــد و رونــد درمــان عفونتهــای ایــن باکتــری را بــا مشــکل مواجــه میســازند (5). مقاومتبه متیسیلین و سایر پنیسیلینهای مقاومبه پنیسیلیناز بهدلیل اپرون mec است. این اپرون، بخشی از کاست کروموزومی استافیلوکوکی[5] است. ژن mecA، پروتئین متصل شونده به پنی سیلین با نام PBP2a را کد میکند که میل پیوندی پایینی برای آنتیبیوتیکهای بتالاکتام دارد. لازم است بدانید که پروتئینهای PBP در ساخت و ساز دیواره سلولی باکتریایی نقش دارند. از اینرو، وجود چنین پروتئین جدیدی تحت تأثیر آنتیبیوتیک نخواهد بود و باکتری بهراحتی به زندگی خود ادامه میدهد. این سویهها در اصطلاح استافیلوکوکوسهای مقاومبه متیسیلین نامیده میشوند. نانوذرات گروهی از اتمها، یونها یا مولکولهایی هستند که اندازه آنها بین 1 تا 100 نانومتر باشد و بهدلیل کوچکی سایز قادر هستند که در شکافهای مولکولهای کوچک نفوذ کنند و ایجاد گسستگی در آنها نمایند (6) لذا نانوذرات را میتوان نسل جدیدی از آنتیبیوتیکهای آینده بهحساب آورد (7). هدف از تحقیق پیشرو شناسایی ژن mecA و تعیین الگوی مقاومت آنتیبیوتیکی و بررسی اثر نانوذره بر روی بیان ژن mecA است.
مواد و روشها
این مطالعه که بهصورت توصیفی-مقطعی[6] و در یک بازه زمانی 7 ماهه (1398-1399) انجام شد، تعداد 59 نمونه استافیلوکوکوس اورئوس از 11 آزمایشگاه سطح شهر مشهد جمع آوری شد. پس از انتقال سویهها که بر روی محیط آگار،کشت داده شده بود به آزمایشگاه تحقیقات گروه زیستشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، جهت شناسایی نمونهها از تستهای استاندارد شامل رنگآمیزی گرم، کاتالاز، کواگولاز لولهای و لامی، رشد در مانیتول سالت آگار و DNase استفاده شد (8). باکتری استافیلوکوس اورئوس استاندارد (ATCC=25923) از آزمایشگاه استاندارد ایران تهیه شد.
بهمنظور بررسی مقاومتبه متیسیلین و الگوی حساسیت آنتیبیوتیکی از محیط مولر هینتون آگار و روش انتشار دیسک در آگار استفاده شد (9). دیسکهای آنتیبیوتیک استفاده شده در این مطالعه شامل: پنیسیلین µg30، سیپروفلوکساسینµg 10، جنتامایسین µg 10، لینزولیدµg 20، اریترومایسین µg2، ایمییتمو µg5 و سفوکسیتین µg30 بود که از شرکت پادتن طب تهیه شد. این مرحله براساس دستورالعمل استاندارد آزمایشگاه (10) انجام شد.
ساخت نانوذره نقره
5 گرم زنجبیل آسیاب شده را در 50 سیسی آب مقطر حل کرده (در این روش برای هر گرم پودر گیاه 10 سیسی آب مقطر استریل اضافه میشود) و 15 دقیقه جوشیده شد. بعد محلول در ویال 50 میلیلیتری ریخته شد و 12 دقیقه با دور 4000 سانتریفیوژ گردید. بعد از سانتریفیوژ، محلول فوقانی به یک پلیت منتقل گردید و پس از فیلتر شدن این محلول در 20 سانتیمتری آتش، 10 میلیلیتر از عصاره فیلتر شده زنجبیل را در ویال 50 میلیلیتری ریخته و 10 میکرولیتر از محلول نیترات نقره 1 میلیمولار به آن اضافه شد. بعد از تغییر رنگ، محلول در میکروتیوپهای 2 میلیلیتری ریخته شده و با دور 14000 بهمدت 10 دقیقه سانتریفیوژ گردید. سپس محلول رویی دور ریخته شد و 2 میلیلیتر آب دیونیزه یا آب مقطر به آن اضافه گردید و مجدد سانتریفیوژ شد بعد 3 بار تکرار این مرحله، رسوب انتهایی را در پلیتهای جداگانه ریخته و در محل تاریک گذاشته تا خشک شود و پودر نانوذره آماده گردد. برای بررسی خصوصیت فیزیکی نانوذره بهدست آمده از روشهای عکسبرداری میکروسکوپ الکترونی عبوری ( دانشگاه فردوسی مشهد)، FTIR (دانشگاه آزاد واحد مشهد) و دستگاه طیف سنج پراش پرتو ایکس XRD (دانشگاه فردوسی مشهد) استفاده شد.
تعیین حساسیت آنتیبیوتیکی
برای این منظور نمونهها با استفاده از دیسک دیفیوژن در محیط جامد یا روش کربی بائر و طبق دستورالعمل استاندارد CLSI بررسی شدند (11) برای این منظور، از باکتریهای رشد کرده سوسپانسیونی معادل 5/0 مکفارلند تهیه گردید و بر روی محیط مولر هینتون آگار بهصورت کشت سفرهای کشت داده شد. پلیتها بهمدت 10 تا 15 دقیقه در دمای اتاق قرار گرفتند تا باکتریها با شرایط جدید سازگاری یابند. پس از آن دیسکهای آنتیبیوتیک با پنس استریل در سطح محیط قرار گرفت بهطوریکه فاصله دیسکها از لبه پلیت 5/1 سانتیمتر و نسبتبه هم 5/2 سانتیمتر بود. سپس پلیت 18 الی 24 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. بعد از این مدت اطراف دیسکها از لحاظ هاله عدم رشد مورد بررسی قرار گرفتند )قطر ناحیه اطراف دیسک توسط خط کش مخصوص[7] اندازهگیری و با مراجعه به جداول کمیته ملی معیارهای آزمایشگاهی بالینی[8] حساسیت یا مقاومت باکتری به آنتیبیوتیکهای رایج تعیین گردید. در نهایت پس از 24 ساعت انکوبه کردن در دمای 37 درجه سانتیگراد، حداقل غلظت بازدارندگی رشد[9] باکتری تعیین شد. برای این منظور همانند روش دیسک دیفیوژن سوسپانسیونی تهیه شده و کدورت آن را برابر با نیممک فارلند قرار داده و بر روی محیط مولر هینتون آگار کشت سفرهای داده شد.
استخراج RNA
استخراج RNA بعد از تیماردهی سوسپانسیون باکتری دارای ژن mecA با نانوذره نقره (با رقت بعد از حداقل غلظت بازدارندگی رشد) انجام شد. استخراج RNA با استفاده از کیت مخصوص (5292) شرکت پارس طوس زیست فناور، انجام و پس از آن غلظت و جذب نوری تمامی RNAهای استخراج شده با کمک نانودراپ (Nanodrop Bio Tek Epoch, USA) اندازهگیری شد.
ساخت: پس از تعیین مقدار و غلظت RNA ساخته شده، برای ساخت cDNA از RNA استخراج شده از کیت مخصوص (A101161) شرکت پارس طوس زیست فناور استفاده شد.
سنجش بیان ژن توسط تکنیک Real-TimePCR
واکنش زنجیرهای پلیمراز با استفاده از کیت مخصوص دنا زیست (مسترمیکس سایبرگرین ریلتایم RealQ Plus 2x Master Mix Green) بهصورت زیر انجام شد: 5/12 میکرولیتر از مسترمیکس، پرایمر رفت 10 میکرومولار بهمقدار 5/0 میکرولیتر، پرایمر برگشت 10 میکرومولار بهمقدار 5/0 میکرولیتر، نمونه 5 نانوگرم cDNA و آب فاقد نوکلئاز تا رساندن حجم تا 25 میکرولیتر استفاده شد. تکثیر قطعهای موردنظر در دستگاه Applied Biosystems StepOnePlus با برنامه واسرشت اولیه 95 درجه سانتیگراد برای یک دقیقه، تکثیر شامل واسرشت در 95 درجه سانتیگراد برای 30 ثانیه، اتصال در 59 درجه سانتیگراد برای مدت 40 ثانیه و گسترش در 72 درجه سانتیگراد برای 60 ثانیه در 35 چرخه انجام شد. از ژنsRNA 16 بهعنوان کنترل داخلی استفاده شد. برای محاسبه میزان بیان نسبی ژن، آنالیز دادهها و رسم نمودارهای مربوطه از LightCycler Relative Quantification Software استفاده شد. دادههای مربوط به تعییر بیان ژن mecA با روش 2ΔΔCT با فرض کارایی 100 درصد و با استفاده از آزمون آماری T مستقل در دو گروه آنالیز شد.
جدول 1: توالی الیگونوکلئوتیدی پرایمرهای استفاده شده در تکثیر ژن mecA در استافیلوکوکوس اورئوس و ژن 16S Rrna (12)
توالی نوکلئوتیدی |
ژن |
F: AAAATCGATGGTAAAGGTTGGC R: AGTTCTGCAGTACCGGATTTGC |
mecA |
F:CCCAACCCTTTTCCTTACTTGC R:CATCAACTTCACCTTCACGC |
16S rRNA |
نتایج
در این مطالعه مقطعی توصیفی 59 نمونه مورد بررسی قرار گرفت و شناسایی آنها توسط تستهای تشخیصی میکروبیولوژی و بیوشیمیایی تأیید شدند و از بین آنها 51 نمونهها دارای ژن mecA بودند و از لحاظ فنوتیپی به متیسیلین مقاومت نشان دادند. شکل شماره 1 نتیجه محصول PCR ژن mecA بعد از انجام الکتروفورز است. وجود باند 198 جفت بازی نشاندهنده مثبت بودن از نظر وجود ژن mecA است.