دوره 11، شماره 41 - ( 9-1399 )
جلد 11 شماره 41 صفحات 16-9 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Darvishi M, Noori M, Nazer M R, Shahali H. Probable origin of Covid-19 virus. NCMBJ 2020; 11 (41) :9-16
URL: http://ncmbjpiau.ir/article-1-1357-fa.html
URL: http://ncmbjpiau.ir/article-1-1357-fa.html
درویشی محمد، نوری مجید، ناظر محمدرضا، شاه علی حمزه. منشاء احتمالی ویروس کووید-19. مجله تازه هاي بيوتكنولوژي سلولي و مولكولي. 1399; 11 (41) :9-16
دانشکده هوافضا و طب زیر سطحی ، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران ، hamze.shahali@ajaums.ac.ir
متن کامل [PDF 300 kb]
(1141 دریافت)
| چکیده (HTML) (2876 مشاهده)
منابع
1. Kumar D, Malviya R, Kumar Sharma P. Corona virus: a review of COVID-19. EJMO 2020;4(1):8–25.
2. Morens, DM, Breman, JG, Calisher CH et al. The origin of COVID-19 and why it matters. Am. J. Trop. Med. Hyg., 103(3), 2020, pp. 955–959. doi:10.4269/ajtmh.20-0849
3. Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus AD, Fouchier RA. Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N Engl J Med. 2012;367:1814-20. Erratum in: N Engl J Med. 2013;369:394.
4. Zumla A, Hui DS, Perlman S. Middle East respiratory syndrome. Lancet. 2015;386:995-1007
5. Huang C, Wang Y, Li X et al. Clinical featuresof patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet 2020, 395, 497–506.
6. Zhou P, Yang XL, Wang X.G eta.lA pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature 2020, 579, 270–273.
7. Huang X, Wei F, Hu L, et al. Epidemiology and clinical characteristics of COVID-19. Arch Iran Med. 2020;23(4):268–271. doi: 10.34172/aim.2020.09.
8. Zhang X, Chen X, Zhang Z, et al. Strategies to trace back the origin of COVID-19. Letter to the editor. Volume 80, Issue 6, e39-e40, June 01, 2020.
9. Perlman, S. Another decade, another coronavirus. New England Journal of Medicine, 2020. 281(8), 760-762. https://doi.org/10.1056/NEJMe2001126
10. Shereen MA, Khan S, Kazmi A, et al. COVID-19 infection: Origin transmission, and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research, 2020, 24, 91-98. https://doi.org/10.1016/j. jare.2020.03.005
11. Alanagreh L, Alzoughool F,and Atoum M. The human coronavirus disease COVID-19: its origin, characteristics, and insights into potential drugs and its mechanisms. Pathogens. 2020. 9. 331. 10.3390/pathogens9050331.
12. Konda M, Dodda B, Konala V, et al. Potential zoonotic origins of SARS-CoV-2 andinsights for preventing future pandemics through one health approach cureus. 2020. 12(6): e8932. DOI10.7759/cureus.8932
13. Cui J, Li F, Daszak P. Origin and evolution of pathogenic coronaviruses. Nat. Rev. Genet. 2018, 17, 181–192.
14. Woo PC, Lau SK, Lam CSF, et al. Discovery of seven novel mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus. J. Virol. 2012, 86, 3995–4008.
15. Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C, Hosts andsources of endemic human coronaviruses.AdvVirusRes. 2018. 100: 163–188.
16. Fehr AR, Perlman S: Coronaviruses: an overview of their replication and pathogenesis. Methods Mol Biol. 2015, 1282:1-23. 10.1007/978-1-4939-2438-7_1
17. Tai W, He L, Zhang X, et al.: Characterization of the receptor-binding domain (RBD) of 2019 novel coronavirus: implication for development of RBD protein as a viral attachment inhibitor and vaccine. Cell MolImmunol. 2020, 17:613-620. 10.1038/s41423-020-0400-4
18. Adedeji AO, Sarafianos SG: Antiviral drugs specific for coronaviruses in preclinical development. CurrOpinVirol. 2014, 8:45-53. 10.1016/j.coviro.2014.06.002
19. Ithete N, Stoberg S, Corman VM, et al. Close relative of human middle east respiratory syndrome coronavirus in Bat, South Africa. Emerg. Infect. Dis. 2013, 19, 1697–1699.
20. Bolsen T, Palm R, and Kingsland JT. Framing the origins of COVID-19. Science Communication. 2020. 1–24.
21. Van Bavel JJV, Baicker K, Boggio PS, et al. Using social and behavioural science to support COVID-19 pandemic response. Nature Human Behaviour, 2020. 4(5), 460-471. https://doi.org/10.1038/s41562-020-0884-z
22. Gertz, B. Coronavirus may have originated in lab linked to China’s biowarfare program. The Washington Times. 2020. https://www.washingtontimes.com/news/2020/jan/26/coronavirus-link-to-china-biowarfare-program-possi/
23. Abd-AlrazaqA, Alhuwail D, Househ, M, et al. Top concerns of tweeters during the COVID-19 pandemic: Infoveillance study. Journal of Medical Internet Research, 2020. 22(4), Article e19016. https://doi.org/10.2196/19016
24. Cinelli M, Quattrociocchi W, Galeazzi A, et al. The COVID-19 social media infodemicarXiv. 2020. https://arxiv.org/abs/2003.05004
25. Sansonetti PJ. COVID-19, chronicle of an expected pandemic. EMBO Molecular Medicine, 2020. 12(5), Article e12463. https://doi.org/10.15252/emmm.202012463
26. Sun P, Lu X, Xu C, et al. Understanding of COVID-19based on current science. Journal of Medical Virology, 2020. 92(7), 716-718. https://doi.org/10.1002/jmv.25818
27. Lauxmann MA, Santucci NE, Autrán-Gómez AM.The SARS-CoV-2 coronavirus and the COVID-19 outbreak. IntBraz J Urol. 2020; 46 (Suppl 1): 6-18.
28. Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF. The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med. 2020;26:450-2.
29. Zhang T, Wu Q, Zhang Z. Pangolin homology associated with 2019-nCoV. BioRxiv. 2020. Available at. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.19.950253v1
30. Liu Z, Xiao X, Wei X, et al. Composition and divergence of coronavirus spike proteins and host ACE2 receptors predict potential intermediate hosts of SARSCoV-2. J Med Virol. 2020. Epub ahead of print.
31. Lu CW, Liu XF, Jia ZF. 2019-nCoV transmission through the ocular surface must not be ignored. Lancet. 2020;395:e39.
32. Giovanetti M, Benvenuto D, Angeletti S, Ciccozzi M. The firsttwo cases of 2019-nCoV in Italy: Where they come from? J Med Virol. 2020;92:518-21.
33. Shi J, Wen Z, Zhong G, et al. Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS-coronavirus 2. Science. 2020, 368:1016-1020. 10.1126/ science.abb7015 37.
34. Kim YI, Kim SG, Kim SM, et al. Infection and rapid transmission of SARS-CoV-2 in ferrets. Cell Host Microbe. 2020, 27:704-709. 10.1016/j.chom.2020.03.023
35. Ji W, Wang W, Zhao X, Zai J, Li, X. Cross‐species transmission of the newly identified coronavirus 2019‐nCoV. J Med Virol. 2020, 92:433-440. 10.1002/jmv.25682ratof COVID to trace back the origin -19
36. Zarocostas J. WHO team begins COVID-19 origin investigation. WORLD REPORT|,TheLancet, VOLUME 397, ISSUE 10273, P459, FEBRUARY 06, 2021, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00385-8
37. Morens DM, Breman JG, Calisher CH, Doherty PC, Hahn BH, Keusch GT, Kramer LD, LeDuc JW, Monath TP, Taubenberger JK. The Origin of COVID-19 and Why It Matters. Am J Trop Med Hyg. 2020 Sep;103(3):955-959. doi: 10.4269/ajtmh.20-0849. PMID: 32700664; PMCID: PMC7470595.
متن کامل: (681 مشاهده)
Probable origin of Covid-19 virus
Mohammad Darvishi1, Majid Noori2,MohammadReza Nazer3,
Hamze Shahali4*
1. Infectious Diseases and Tropical Medicine Research Center (IDTMRC), Department of Aerospace and Subaquatic Medicine, AJA University of Medical Sciences, Tehran, Iran
2. Infectious Diseases and Tropical Medicine Research Center (IDTMRC), AJA University of Medical Sciences, Tehran, Iran
3. Department of Infectious Diseases, Hepatitis Research Center, Lorestan University of Medical Sciences, Khorramabad, Iran
4. Aerospace and Sub-Aquatic Medical Faculty, Aja University of Medical Sciences, Tehran, Iran
Abstract
The covid-19 virus is a severe and contagious viral infection that appeared in Wuhan, China in late December 2019 and spread rapidly around the world. Despite numerous studies on the new virus, its origins remain unclear. Determining the exact source of this virus can be helpful in finding solutions to control this virus and similar viruses in the future.
Keywords: Probable origin, Covid-19, virus
منشاء احتمالی ویروس کووید-19
محمد درویشی1، مجید نوری2، محمدرضا ناظر3 ، حمزه شاه علی4*
1. مرکز تحقیقات بیماری های عفونی و طب گرمسیری (IDTMRC)،دانشکده هوافضا و طب زیر سطحی ، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
2. مرکز تحقیقات بیماریهای عفونی و طب گرمسیری (IDTMRC)، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
3. گروه بیماری های عفونی، مرکز تحقیقات هپاتیت، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرم آباد، ایران
4. دانشکده هوافضا و طب زیر سطحی ، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
چکیده
ویروس کووید-19یک عفونت ویروسی شدید و مسری است که در اواخر دسامبر 2019 در ووهان چین ظاهر شد و بهسرعت در سراسر جهان گسترش پیدا کرد. با وجود مطالعههای متعددی که در مورد این ویروس جدید به انجام رسیده است، اما همچنان منشاء پیدایش آن بهصورت مبهم باقیمانده مانده است. تعیین منشاء دقیق این ویروس میتواند به یافتن راه حلهایی برای مهار این ویروس و ویروسهای مشابه در آینده مفید باشد.
واژههای کلیدی: منشاء احتمالی، کووید-19، ویروس
Mohammad Darvishi1, Majid Noori2,MohammadReza Nazer3,
Hamze Shahali4*
1. Infectious Diseases and Tropical Medicine Research Center (IDTMRC), Department of Aerospace and Subaquatic Medicine, AJA University of Medical Sciences, Tehran, Iran
2. Infectious Diseases and Tropical Medicine Research Center (IDTMRC), AJA University of Medical Sciences, Tehran, Iran
3. Department of Infectious Diseases, Hepatitis Research Center, Lorestan University of Medical Sciences, Khorramabad, Iran
4. Aerospace and Sub-Aquatic Medical Faculty, Aja University of Medical Sciences, Tehran, Iran
Abstract
The covid-19 virus is a severe and contagious viral infection that appeared in Wuhan, China in late December 2019 and spread rapidly around the world. Despite numerous studies on the new virus, its origins remain unclear. Determining the exact source of this virus can be helpful in finding solutions to control this virus and similar viruses in the future.
Keywords: Probable origin, Covid-19, virus
|
Corresponding author:
Aerospace and Sub-Aquatic Medical Faculty, Aja University of Medical Sciences, Tehran, Iran Email: hamze.shahali@ajaums.ac.ir |
منشاء احتمالی ویروس کووید-19
محمد درویشی1، مجید نوری2، محمدرضا ناظر3 ، حمزه شاه علی4*
1. مرکز تحقیقات بیماری های عفونی و طب گرمسیری (IDTMRC)،دانشکده هوافضا و طب زیر سطحی ، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
2. مرکز تحقیقات بیماریهای عفونی و طب گرمسیری (IDTMRC)، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
3. گروه بیماری های عفونی، مرکز تحقیقات هپاتیت، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرم آباد، ایران
4. دانشکده هوافضا و طب زیر سطحی ، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران
ویروس کووید-19یک عفونت ویروسی شدید و مسری است که در اواخر دسامبر 2019 در ووهان چین ظاهر شد و بهسرعت در سراسر جهان گسترش پیدا کرد. با وجود مطالعههای متعددی که در مورد این ویروس جدید به انجام رسیده است، اما همچنان منشاء پیدایش آن بهصورت مبهم باقیمانده مانده است. تعیین منشاء دقیق این ویروس میتواند به یافتن راه حلهایی برای مهار این ویروس و ویروسهای مشابه در آینده مفید باشد.
واژههای کلیدی: منشاء احتمالی، کووید-19، ویروس
مقدمه
بیماری همهگیر COVID-19 یکی از کشندهترین بیماریهای عفونی است که در سالهای اخیر ظاهر شده است. مانند تمام همهگیریهای گذشته، مکانیسم خاص ظهور آن در انسان ناشناخته مانده است (37). تا همین اواخر، اطلاعات موجود در رابطه با ویروسهای کرونا کم بود و علاقه چندانی هم به تحقیقات در مورد این ویروسها وجود نداشت (1). اما ظهور و انتشار ویروس کووید-19 تمام این معادلات را بههم زد، بهطوریکه از زمان شناسایی این ویروس سیل عظیمی از تحقیقات در این رابطه به انجام رسیده است. تا سال 2002 تصور میشد که کروناویروس یک ویروس ساده و غیرمرگبار است، اما در سال 2003، چندین مورد سندرم حاد تنفسی ناشی از کرونا (SARS-CoV) در چین گزارش شد و سپس به 29 کشور دیگر نیز سرایت پیدا کرد و قبل از آنکه توسط اقدامات تهاجمی بهداشت عمومی کنترل شود، باعث ابتلای دست کم 8809 نفر و مرگ 813 تن شد (2). دومین مورد از شیوع ویروس کرونا در سال 2012 در عربستان ثبت شد. این نوع جدید، کروناویروس سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) نامیده شد که بسیار شبیهبه SARS-CoVبود و باعث ایجاد عفونتهای انسانی با درصد مرگ و میر بالا شد (3،4). در سال 2016 نیز نوع دیگری از کروناویروس با منشاء خفاش در چین شناسایی شد که باعث ایجاد یک بیماری همهگیر در خوکها شد و بهعنوان کروناویروس سندرم حاد اسهال خوکی (SADS-CoV) نامگذاری گشت (2). آخرین مورد هم در اواخر دسامبر 2019 بود زمانیکه یک نوع جدید از گونهای کروناویروس در شهر ووهان چین ظاهر شد. این ویروس بهدلیل شباهتی که با SARS-CoV داشت، از نظر علمی کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2) نامیده شد (5،6) و بعد از سوی سازمان بهداشت جهانی بهعنوان "بیماری کووید-19" نامگذاری گشت (7).
با وجود مطالعات متعددی که در مورد ویروس جدید کووید-19 به انجام رسیده است، اما همچنان منشاء پیدایش آن بهصورت یک مسئله مبهم باقیمانده و پرسشهایی بدون پاسخ باقیمانده است (8). تعیین منشاء دقیق این ویروس و شناسایی راههای انتشار آن بسیار حائز اهمیت است، زیرا در آن صورت میتوان به راه حلهایی برای مهار این ویروس و ویروسهای مشابه آن در آینده دست یافت (9،10). درک منشاء ویروس به سه دلیل مهم است. یکی این است که اگر منبع را پیدا کنیم و اگر هنوز وجود دارد، میتوانیم از ورود مجدد ویروس مشابه در آینده به انسان جلوگیری کنیم. دوم، اگر بفهمیم که چگونه این شخص از خاستگاه خفاشها به بدن انسان سرایت کرده است، شاید بتوانیم از وقایع مشابه در آینده جلوگیری کنیم. سوم، اگر بتوانیم منشاء ویروس را پیدا کنیم، میتوانیم در موقعیت بهتری برای تولید درمان¬های واکسن کارآمدتر برای این بیماری قرار بگیریم (36). با توجهبه موارد فوق، هدف از مطالعه حاضر جمعبندی و ارائه یک مرور کلی بر روی مطالعههایی است که به بررسی منشاء احتمالی کووید-19 پرداختهاند.
کروناویروسها
ویروسهای کرونا گروه بزرگی از ویروسها هستند که در بدن بسیاری از حیوانات و از جمله انسانها یافت میشوند. آنها میتوانند باعث بیماری های تنفسی در انسان و بیماریهای دستگاه گوارش در حیوانات شوند (11). کرونا در زبان لاتین به معنی تاج است، چرا که هنگام مشاهده ویروسهای کرونا در زیر میکروسکوپ الکترونی، یک شکل تاج مانند از غشای ویروس دیده میشود (12) (شکل 1). ویروسهای کرونا از اعضای زیرخانواده Coronovirinae هستند که براساس توالی پروتئینی و روابط فیلوژنتیکی میتوان آنها را در چهار گروه کروناویروس آلفا، بتا، گاما و دلتا طبقهبندی کرد. نوع گاما و دلتا مخصوص پرندگان است، اما ممکن است که پستانداران را نیز آلوده کنند، اگرچه تاکنون گزارشی از ایجاد آلودگی ناشی از آنها در انسان ارائه نشده است (13،14). اما انواع کروناویروسهای آلفا و بتا توانایی آلوده کردن انسانها را داشته و لذا از اهمیت خاصی برای ما برخوردارند (15). این ویروسها قادر هستند که خود را با محیطهای جدید سازگار سازند و از طریق جهش و نوترکیبی باعث ایجاد بیماریهای تنفسی، رودهای و سیستم عصبی مرکزی در حیوانات و انسانها شوند (16).
بهطورکلی، دامنه میزبان ویروسهای کرونا بسیار محدود است و توانایی آنها برای تکثیر شدن در یک نوع سلول خاص به توانایی ویریون در ایجاد تعامل با گیرندههای میزبانش بستگی دارد. پروتئین S یکی از پروتئینهایی است که بهخوبی در ویروسهای کرونا مانند سارس، مرس و کووید-19 شناسایی و توصیف شده است. یافتههایی که تاکنون بهدست آمده نشان میدهد که پروتئین S نقش مهمی در غلبه بر موانع گونهها و انتقال بین گونهها از حیوانات به انسان دارد (17) (شکل 1). مطالعههای تکاملی نشان دادهاند که بیشتر ویروسهای کرونای مشترک میان انسان و دام از خفاشها نشأت گرفتهاند وگزارش شده است که توسط آئروسلها از طریق میزبانهای واسطه که آلوده به ویروس هستند، به انسان منتقل میشود (18).
شکل 1- مورفولوژی ساختاری ویروسهای کرونا و نحوه قرار گرفتن پروتئینهای S بر روی سطح خارجی ویروس. برگرفته از "مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (17) CDC)").
منشاء احتمالی کووید-19
ویروس کرونا، پاتوژن مشترک انسان و حیوانات هستند که منشاء حیوانی داشته و میتوانند از طریق تماس مستقیم به انسان منتقل شوند. اعتقاد بر این است که تمام انواع کروناویروسهایی که باعث شیوع بیماری در انسان شدهاند، نشأت گرفته از خفاشها بوده است، حیواناتی که میزبان گونههای مختلفی از ویروسهای کرونا هستند (19). با این حال، در بیشتر موارد، این ویروسها نه بهطور مستقیم توسط خفاشها، بلکه از طریق یک حیوان واسطه به انسان منتقل شدهاند. بهعنوان مثال سارس از طریق تماس مستقیم با نوعی گربه (گربه زباد) که در چین مصرف خوراکی دارد، آغاز شد و مرس از طریق تماس مستقیم با شتر تک کوهان به انسان منتقل شد (11).
از زمان شیوع کووید-19 نیز فرضیههای مختلفی در مورد منشاء این بیماری ارائه شده است که بیشتر آنها مبتنی بر محل شروع و نحوه شیوع این بیماری هستند (20). البته هنوز هیچ گزارش علمی در مورد اولین بیمار مبتلا به این ویروس در چین وجود ندارد که این مسئله باعث مشکل در ردیابی منشاء قطعی کووید-19 شده است (6). این عدم اطمینان در مورد منشاء دقیق ویروس باعث شده است که یک نظریه توطئه در مورد منشاء ویروس به وجود آید (21). طبق این نظریه، ویروس کووید- 19 بهطور تصادفی یا عمدی از یک آزمایشگاه تحقیقاتی واقع در نزدیکی بازار محصولهای دریایی ووهان در چین نشت کرده است (22). طرفداران این توطئه ادعا میکنند که این ویروس بهعمد در این آزمایشگاه، مهندسی شده تا از آن بهعنوان یک سلاح بیولوژیکی استفاده شود. علیرغم تلاشهایی که در مقابل این فرضیه به انجام رسیده، ایده ویروس چینی هم چنان پابرجا باقی مانده است (23،24).
با این حال، برخی از اپیدمیولوژیستها از طریق توالی ژنتیکی به این نتیجه رسیدهاند که منشاء این ویروس از خفاش بوده و "بهطورطبیعی" به انسان جهش کرده است، بهاحتمال از افرادی که حیوانات آلوده را در بازاری در ووهان چین جابهجا میکردند (25،26). برخی از محققان بر این باورند که خفاشها خود میتوانند بهطور مستقیم عامل انتقال ویروس کرونا به انسان باشند (27)، اما برخی دیگر از مطالعههای نشان دادهاند که کروناویروسهای قابل انتقال به انسان از طریق یک حیوان واسطه به انسان سرایت میکنند. در یک مطالعه که بهتازگی به انجام رسیده است، دو فرضیه در مورد منشاء احتمالی ویروس کووید-19 بیان شده است:
1) وجود میزبان حیوانی قبل از انتقال مشترک؛
2) وجود میزبان انسان و سپس انتقال مشترک (28).
تحقیقات بسیاری در راستای پیدا کردن حیوان واسطه احتمالی که باعث انتقال ویروس کووید-19 از خفاش به انسان شده است، به انجام رسیده و از حیوانات مختلفی نام برده شده است. فرضیههای اولیه از مارها (29) یا لاکپشتها (30) به¬عنوان میزبان واسطه احتمالی برای انتقال کووید-19 به انسان نام بردهاند، اما مطالعههای آتی این احتمال را رد کردند (31). خوک، موش خرما و گربهها از دیگر حیواناتی هستند که میتوانند بهعنوان میزبان واسطه کووید-19 عمل کنند (32). اما نشان داده شده است که کووید-19 در موش خرماها و گربهها باعث ایجاد عفونتهای خفیف میشود که احتمال میزبانی آنها را کاهش میدهد (33،34). همچنین از پانگولین (مورچهخوار پولکدار) نیز بهعنوان یک میزبان واسطه احتمالی ویروس کرونا نام برده شده است. این حیوان بهطور عمده در کشورهای جنوب شرقی آسیا یافت میشود و شکار و حمل غیرقانونی اینگونه در معرض خطر در سراسر آسیا گزارش شده است (12). جالب این که گلیکوپروتئین اسپایک بهدست آمده از برخی کروناویروسهای پانگولین شباهت زیادی به SARS-CoV-2 که شامل هر شش باقیمانده اصلی RBD است (35)، که این امر از احتمال میزبانی پانگولینها پشتیبانی میکند، هر چند که این مسئله هنوز بهطور کامل مشخص نشده است (28). سازمان بهداشت جهانی معتقد است که همانطور که در رخدادهای قبلی دیده شده است ، "یافتن منشاء ویروسهایی که باعث سرایت مشترک بیماری از حیوانات به انسان شدهاند، ممکن است سالها طول بکشد (36).
نتیجهگیری
بهعلت عدم وجود هیچگونه گزارش علمی در مورد اولین بیمار مبتلا به ویروس کووید-19 درچین، تعیین دقیق منشاء این ویروس در انسان هنوز بهطور قطع ممکن نشده است. با این حال، تحقیقات توالی ژنتیکی به این نتیجه رسیدهاند که منشاء این ویروس از خفاش بوده و سپس بهطور مستقیم یا بهواسطه حیوان سومی به انسان منتقل گشته است. در این رابطه از حیوانات متعددی نام برده شده است که شاید محتملترین آنها پانگولین باشد.
تعارض منافع
بین نویسندگان تعارض منافعی وجود ندارد.
بیماری همهگیر COVID-19 یکی از کشندهترین بیماریهای عفونی است که در سالهای اخیر ظاهر شده است. مانند تمام همهگیریهای گذشته، مکانیسم خاص ظهور آن در انسان ناشناخته مانده است (37). تا همین اواخر، اطلاعات موجود در رابطه با ویروسهای کرونا کم بود و علاقه چندانی هم به تحقیقات در مورد این ویروسها وجود نداشت (1). اما ظهور و انتشار ویروس کووید-19 تمام این معادلات را بههم زد، بهطوریکه از زمان شناسایی این ویروس سیل عظیمی از تحقیقات در این رابطه به انجام رسیده است. تا سال 2002 تصور میشد که کروناویروس یک ویروس ساده و غیرمرگبار است، اما در سال 2003، چندین مورد سندرم حاد تنفسی ناشی از کرونا (SARS-CoV) در چین گزارش شد و سپس به 29 کشور دیگر نیز سرایت پیدا کرد و قبل از آنکه توسط اقدامات تهاجمی بهداشت عمومی کنترل شود، باعث ابتلای دست کم 8809 نفر و مرگ 813 تن شد (2). دومین مورد از شیوع ویروس کرونا در سال 2012 در عربستان ثبت شد. این نوع جدید، کروناویروس سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) نامیده شد که بسیار شبیهبه SARS-CoVبود و باعث ایجاد عفونتهای انسانی با درصد مرگ و میر بالا شد (3،4). در سال 2016 نیز نوع دیگری از کروناویروس با منشاء خفاش در چین شناسایی شد که باعث ایجاد یک بیماری همهگیر در خوکها شد و بهعنوان کروناویروس سندرم حاد اسهال خوکی (SADS-CoV) نامگذاری گشت (2). آخرین مورد هم در اواخر دسامبر 2019 بود زمانیکه یک نوع جدید از گونهای کروناویروس در شهر ووهان چین ظاهر شد. این ویروس بهدلیل شباهتی که با SARS-CoV داشت، از نظر علمی کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2) نامیده شد (5،6) و بعد از سوی سازمان بهداشت جهانی بهعنوان "بیماری کووید-19" نامگذاری گشت (7).
با وجود مطالعات متعددی که در مورد ویروس جدید کووید-19 به انجام رسیده است، اما همچنان منشاء پیدایش آن بهصورت یک مسئله مبهم باقیمانده و پرسشهایی بدون پاسخ باقیمانده است (8). تعیین منشاء دقیق این ویروس و شناسایی راههای انتشار آن بسیار حائز اهمیت است، زیرا در آن صورت میتوان به راه حلهایی برای مهار این ویروس و ویروسهای مشابه آن در آینده دست یافت (9،10). درک منشاء ویروس به سه دلیل مهم است. یکی این است که اگر منبع را پیدا کنیم و اگر هنوز وجود دارد، میتوانیم از ورود مجدد ویروس مشابه در آینده به انسان جلوگیری کنیم. دوم، اگر بفهمیم که چگونه این شخص از خاستگاه خفاشها به بدن انسان سرایت کرده است، شاید بتوانیم از وقایع مشابه در آینده جلوگیری کنیم. سوم، اگر بتوانیم منشاء ویروس را پیدا کنیم، میتوانیم در موقعیت بهتری برای تولید درمان¬های واکسن کارآمدتر برای این بیماری قرار بگیریم (36). با توجهبه موارد فوق، هدف از مطالعه حاضر جمعبندی و ارائه یک مرور کلی بر روی مطالعههایی است که به بررسی منشاء احتمالی کووید-19 پرداختهاند.
کروناویروسها
ویروسهای کرونا گروه بزرگی از ویروسها هستند که در بدن بسیاری از حیوانات و از جمله انسانها یافت میشوند. آنها میتوانند باعث بیماری های تنفسی در انسان و بیماریهای دستگاه گوارش در حیوانات شوند (11). کرونا در زبان لاتین به معنی تاج است، چرا که هنگام مشاهده ویروسهای کرونا در زیر میکروسکوپ الکترونی، یک شکل تاج مانند از غشای ویروس دیده میشود (12) (شکل 1). ویروسهای کرونا از اعضای زیرخانواده Coronovirinae هستند که براساس توالی پروتئینی و روابط فیلوژنتیکی میتوان آنها را در چهار گروه کروناویروس آلفا، بتا، گاما و دلتا طبقهبندی کرد. نوع گاما و دلتا مخصوص پرندگان است، اما ممکن است که پستانداران را نیز آلوده کنند، اگرچه تاکنون گزارشی از ایجاد آلودگی ناشی از آنها در انسان ارائه نشده است (13،14). اما انواع کروناویروسهای آلفا و بتا توانایی آلوده کردن انسانها را داشته و لذا از اهمیت خاصی برای ما برخوردارند (15). این ویروسها قادر هستند که خود را با محیطهای جدید سازگار سازند و از طریق جهش و نوترکیبی باعث ایجاد بیماریهای تنفسی، رودهای و سیستم عصبی مرکزی در حیوانات و انسانها شوند (16).
بهطورکلی، دامنه میزبان ویروسهای کرونا بسیار محدود است و توانایی آنها برای تکثیر شدن در یک نوع سلول خاص به توانایی ویریون در ایجاد تعامل با گیرندههای میزبانش بستگی دارد. پروتئین S یکی از پروتئینهایی است که بهخوبی در ویروسهای کرونا مانند سارس، مرس و کووید-19 شناسایی و توصیف شده است. یافتههایی که تاکنون بهدست آمده نشان میدهد که پروتئین S نقش مهمی در غلبه بر موانع گونهها و انتقال بین گونهها از حیوانات به انسان دارد (17) (شکل 1). مطالعههای تکاملی نشان دادهاند که بیشتر ویروسهای کرونای مشترک میان انسان و دام از خفاشها نشأت گرفتهاند وگزارش شده است که توسط آئروسلها از طریق میزبانهای واسطه که آلوده به ویروس هستند، به انسان منتقل میشود (18).
شکل 1- مورفولوژی ساختاری ویروسهای کرونا و نحوه قرار گرفتن پروتئینهای S بر روی سطح خارجی ویروس. برگرفته از "مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (17) CDC)").
منشاء احتمالی کووید-19
ویروس کرونا، پاتوژن مشترک انسان و حیوانات هستند که منشاء حیوانی داشته و میتوانند از طریق تماس مستقیم به انسان منتقل شوند. اعتقاد بر این است که تمام انواع کروناویروسهایی که باعث شیوع بیماری در انسان شدهاند، نشأت گرفته از خفاشها بوده است، حیواناتی که میزبان گونههای مختلفی از ویروسهای کرونا هستند (19). با این حال، در بیشتر موارد، این ویروسها نه بهطور مستقیم توسط خفاشها، بلکه از طریق یک حیوان واسطه به انسان منتقل شدهاند. بهعنوان مثال سارس از طریق تماس مستقیم با نوعی گربه (گربه زباد) که در چین مصرف خوراکی دارد، آغاز شد و مرس از طریق تماس مستقیم با شتر تک کوهان به انسان منتقل شد (11).
از زمان شیوع کووید-19 نیز فرضیههای مختلفی در مورد منشاء این بیماری ارائه شده است که بیشتر آنها مبتنی بر محل شروع و نحوه شیوع این بیماری هستند (20). البته هنوز هیچ گزارش علمی در مورد اولین بیمار مبتلا به این ویروس در چین وجود ندارد که این مسئله باعث مشکل در ردیابی منشاء قطعی کووید-19 شده است (6). این عدم اطمینان در مورد منشاء دقیق ویروس باعث شده است که یک نظریه توطئه در مورد منشاء ویروس به وجود آید (21). طبق این نظریه، ویروس کووید- 19 بهطور تصادفی یا عمدی از یک آزمایشگاه تحقیقاتی واقع در نزدیکی بازار محصولهای دریایی ووهان در چین نشت کرده است (22). طرفداران این توطئه ادعا میکنند که این ویروس بهعمد در این آزمایشگاه، مهندسی شده تا از آن بهعنوان یک سلاح بیولوژیکی استفاده شود. علیرغم تلاشهایی که در مقابل این فرضیه به انجام رسیده، ایده ویروس چینی هم چنان پابرجا باقی مانده است (23،24).
با این حال، برخی از اپیدمیولوژیستها از طریق توالی ژنتیکی به این نتیجه رسیدهاند که منشاء این ویروس از خفاش بوده و "بهطورطبیعی" به انسان جهش کرده است، بهاحتمال از افرادی که حیوانات آلوده را در بازاری در ووهان چین جابهجا میکردند (25،26). برخی از محققان بر این باورند که خفاشها خود میتوانند بهطور مستقیم عامل انتقال ویروس کرونا به انسان باشند (27)، اما برخی دیگر از مطالعههای نشان دادهاند که کروناویروسهای قابل انتقال به انسان از طریق یک حیوان واسطه به انسان سرایت میکنند. در یک مطالعه که بهتازگی به انجام رسیده است، دو فرضیه در مورد منشاء احتمالی ویروس کووید-19 بیان شده است:
1) وجود میزبان حیوانی قبل از انتقال مشترک؛
2) وجود میزبان انسان و سپس انتقال مشترک (28).
تحقیقات بسیاری در راستای پیدا کردن حیوان واسطه احتمالی که باعث انتقال ویروس کووید-19 از خفاش به انسان شده است، به انجام رسیده و از حیوانات مختلفی نام برده شده است. فرضیههای اولیه از مارها (29) یا لاکپشتها (30) به¬عنوان میزبان واسطه احتمالی برای انتقال کووید-19 به انسان نام بردهاند، اما مطالعههای آتی این احتمال را رد کردند (31). خوک، موش خرما و گربهها از دیگر حیواناتی هستند که میتوانند بهعنوان میزبان واسطه کووید-19 عمل کنند (32). اما نشان داده شده است که کووید-19 در موش خرماها و گربهها باعث ایجاد عفونتهای خفیف میشود که احتمال میزبانی آنها را کاهش میدهد (33،34). همچنین از پانگولین (مورچهخوار پولکدار) نیز بهعنوان یک میزبان واسطه احتمالی ویروس کرونا نام برده شده است. این حیوان بهطور عمده در کشورهای جنوب شرقی آسیا یافت میشود و شکار و حمل غیرقانونی اینگونه در معرض خطر در سراسر آسیا گزارش شده است (12). جالب این که گلیکوپروتئین اسپایک بهدست آمده از برخی کروناویروسهای پانگولین شباهت زیادی به SARS-CoV-2 که شامل هر شش باقیمانده اصلی RBD است (35)، که این امر از احتمال میزبانی پانگولینها پشتیبانی میکند، هر چند که این مسئله هنوز بهطور کامل مشخص نشده است (28). سازمان بهداشت جهانی معتقد است که همانطور که در رخدادهای قبلی دیده شده است ، "یافتن منشاء ویروسهایی که باعث سرایت مشترک بیماری از حیوانات به انسان شدهاند، ممکن است سالها طول بکشد (36).
نتیجهگیری
بهعلت عدم وجود هیچگونه گزارش علمی در مورد اولین بیمار مبتلا به ویروس کووید-19 درچین، تعیین دقیق منشاء این ویروس در انسان هنوز بهطور قطع ممکن نشده است. با این حال، تحقیقات توالی ژنتیکی به این نتیجه رسیدهاند که منشاء این ویروس از خفاش بوده و سپس بهطور مستقیم یا بهواسطه حیوان سومی به انسان منتقل گشته است. در این رابطه از حیوانات متعددی نام برده شده است که شاید محتملترین آنها پانگولین باشد.
تعارض منافع
بین نویسندگان تعارض منافعی وجود ندارد.
منابع
1. Kumar D, Malviya R, Kumar Sharma P. Corona virus: a review of COVID-19. EJMO 2020;4(1):8–25.
2. Morens, DM, Breman, JG, Calisher CH et al. The origin of COVID-19 and why it matters. Am. J. Trop. Med. Hyg., 103(3), 2020, pp. 955–959. doi:10.4269/ajtmh.20-0849
3. Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus AD, Fouchier RA. Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N Engl J Med. 2012;367:1814-20. Erratum in: N Engl J Med. 2013;369:394.
4. Zumla A, Hui DS, Perlman S. Middle East respiratory syndrome. Lancet. 2015;386:995-1007
5. Huang C, Wang Y, Li X et al. Clinical featuresof patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet 2020, 395, 497–506.
6. Zhou P, Yang XL, Wang X.G eta.lA pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature 2020, 579, 270–273.
7. Huang X, Wei F, Hu L, et al. Epidemiology and clinical characteristics of COVID-19. Arch Iran Med. 2020;23(4):268–271. doi: 10.34172/aim.2020.09.
8. Zhang X, Chen X, Zhang Z, et al. Strategies to trace back the origin of COVID-19. Letter to the editor. Volume 80, Issue 6, e39-e40, June 01, 2020.
9. Perlman, S. Another decade, another coronavirus. New England Journal of Medicine, 2020. 281(8), 760-762. https://doi.org/10.1056/NEJMe2001126
10. Shereen MA, Khan S, Kazmi A, et al. COVID-19 infection: Origin transmission, and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research, 2020, 24, 91-98. https://doi.org/10.1016/j. jare.2020.03.005
11. Alanagreh L, Alzoughool F,and Atoum M. The human coronavirus disease COVID-19: its origin, characteristics, and insights into potential drugs and its mechanisms. Pathogens. 2020. 9. 331. 10.3390/pathogens9050331.
12. Konda M, Dodda B, Konala V, et al. Potential zoonotic origins of SARS-CoV-2 andinsights for preventing future pandemics through one health approach cureus. 2020. 12(6): e8932. DOI10.7759/cureus.8932
13. Cui J, Li F, Daszak P. Origin and evolution of pathogenic coronaviruses. Nat. Rev. Genet. 2018, 17, 181–192.
14. Woo PC, Lau SK, Lam CSF, et al. Discovery of seven novel mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus. J. Virol. 2012, 86, 3995–4008.
15. Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C, Hosts andsources of endemic human coronaviruses.AdvVirusRes. 2018. 100: 163–188.
16. Fehr AR, Perlman S: Coronaviruses: an overview of their replication and pathogenesis. Methods Mol Biol. 2015, 1282:1-23. 10.1007/978-1-4939-2438-7_1
17. Tai W, He L, Zhang X, et al.: Characterization of the receptor-binding domain (RBD) of 2019 novel coronavirus: implication for development of RBD protein as a viral attachment inhibitor and vaccine. Cell MolImmunol. 2020, 17:613-620. 10.1038/s41423-020-0400-4
18. Adedeji AO, Sarafianos SG: Antiviral drugs specific for coronaviruses in preclinical development. CurrOpinVirol. 2014, 8:45-53. 10.1016/j.coviro.2014.06.002
19. Ithete N, Stoberg S, Corman VM, et al. Close relative of human middle east respiratory syndrome coronavirus in Bat, South Africa. Emerg. Infect. Dis. 2013, 19, 1697–1699.
20. Bolsen T, Palm R, and Kingsland JT. Framing the origins of COVID-19. Science Communication. 2020. 1–24.
21. Van Bavel JJV, Baicker K, Boggio PS, et al. Using social and behavioural science to support COVID-19 pandemic response. Nature Human Behaviour, 2020. 4(5), 460-471. https://doi.org/10.1038/s41562-020-0884-z
22. Gertz, B. Coronavirus may have originated in lab linked to China’s biowarfare program. The Washington Times. 2020. https://www.washingtontimes.com/news/2020/jan/26/coronavirus-link-to-china-biowarfare-program-possi/
23. Abd-AlrazaqA, Alhuwail D, Househ, M, et al. Top concerns of tweeters during the COVID-19 pandemic: Infoveillance study. Journal of Medical Internet Research, 2020. 22(4), Article e19016. https://doi.org/10.2196/19016
24. Cinelli M, Quattrociocchi W, Galeazzi A, et al. The COVID-19 social media infodemicarXiv. 2020. https://arxiv.org/abs/2003.05004
25. Sansonetti PJ. COVID-19, chronicle of an expected pandemic. EMBO Molecular Medicine, 2020. 12(5), Article e12463. https://doi.org/10.15252/emmm.202012463
26. Sun P, Lu X, Xu C, et al. Understanding of COVID-19based on current science. Journal of Medical Virology, 2020. 92(7), 716-718. https://doi.org/10.1002/jmv.25818
27. Lauxmann MA, Santucci NE, Autrán-Gómez AM.The SARS-CoV-2 coronavirus and the COVID-19 outbreak. IntBraz J Urol. 2020; 46 (Suppl 1): 6-18.
28. Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF. The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med. 2020;26:450-2.
29. Zhang T, Wu Q, Zhang Z. Pangolin homology associated with 2019-nCoV. BioRxiv. 2020. Available at. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.19.950253v1
30. Liu Z, Xiao X, Wei X, et al. Composition and divergence of coronavirus spike proteins and host ACE2 receptors predict potential intermediate hosts of SARSCoV-2. J Med Virol. 2020. Epub ahead of print.
31. Lu CW, Liu XF, Jia ZF. 2019-nCoV transmission through the ocular surface must not be ignored. Lancet. 2020;395:e39.
32. Giovanetti M, Benvenuto D, Angeletti S, Ciccozzi M. The firsttwo cases of 2019-nCoV in Italy: Where they come from? J Med Virol. 2020;92:518-21.
33. Shi J, Wen Z, Zhong G, et al. Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS-coronavirus 2. Science. 2020, 368:1016-1020. 10.1126/ science.abb7015 37.
34. Kim YI, Kim SG, Kim SM, et al. Infection and rapid transmission of SARS-CoV-2 in ferrets. Cell Host Microbe. 2020, 27:704-709. 10.1016/j.chom.2020.03.023
35. Ji W, Wang W, Zhao X, Zai J, Li, X. Cross‐species transmission of the newly identified coronavirus 2019‐nCoV. J Med Virol. 2020, 92:433-440. 10.1002/jmv.25682ratof COVID to trace back the origin -19
36. Zarocostas J. WHO team begins COVID-19 origin investigation. WORLD REPORT|,TheLancet, VOLUME 397, ISSUE 10273, P459, FEBRUARY 06, 2021, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00385-8
37. Morens DM, Breman JG, Calisher CH, Doherty PC, Hahn BH, Keusch GT, Kramer LD, LeDuc JW, Monath TP, Taubenberger JK. The Origin of COVID-19 and Why It Matters. Am J Trop Med Hyg. 2020 Sep;103(3):955-959. doi: 10.4269/ajtmh.20-0849. PMID: 32700664; PMCID: PMC7470595.
نوع مطالعه: مقاله مروری |
موضوع مقاله:
سلولی و مولکولی
دریافت: 1399/12/13 | پذیرش: 1399/9/10 | انتشار: 1399/9/10
دریافت: 1399/12/13 | پذیرش: 1399/9/10 | انتشار: 1399/9/10
فهرست منابع
1. Kumar D, Malviya R, Kumar Sharma P. Corona virus: a review of COVID-19. EJMO 2020;4(1):8–25.
2. Morens, DM, Breman, JG, Calisher CH et al. The origin of COVID-19 and why it matters. Am. J. Trop. Med. Hyg., 103(3), 2020, pp. 955–959. doi:10.4269/ajtmh.20-0849
3. Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus AD, Fouchier RA. Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N Engl J Med. 2012;367:1814-20. Erratum in: N Engl J Med. 2013;369:394.
4. Zumla A, Hui DS, Perlman S. Middle East respiratory syndrome. Lancet. 2015;386:995-1007
5. Huang C, Wang Y, Li X et al. Clinical featuresof patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet 2020, 395, 497–506.
6. Zhou P, Yang XL, Wang X.G eta.lA pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature 2020, 579, 270–273.
7. Huang X, Wei F, Hu L, et al. Epidemiology and clinical characteristics of COVID-19. Arch Iran Med. 2020;23(4):268–271. doi: 10.34172/aim.2020.09.
8. Zhang X, Chen X, Zhang Z, et al. Strategies to trace back the origin of COVID-19. Letter to the editor. Volume 80, Issue 6, e39-e40, June 01, 2020.
9. Perlman, S. Another decade, another coronavirus. New England Journal of Medicine, 2020. 281(8), 760-762. https://doi.org/10.1056/NEJMe2001126
10. Shereen MA, Khan S, Kazmi A, et al. COVID-19 infection: Origin transmission, and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research, 2020, 24, 91-98. https://doi.org/10.1016/j. jare.2020.03.005
11. Alanagreh L, Alzoughool F,and Atoum M. The human coronavirus disease COVID-19: its origin, characteristics, and insights into potential drugs and its mechanisms. Pathogens. 2020. 9. 331. 10.3390/pathogens9050331.
12. Konda M, Dodda B, Konala V, et al. Potential zoonotic origins of SARS-CoV-2 andinsights for preventing future pandemics through one health approach cureus. 2020. 12(6): e8932. DOI10.7759/cureus.8932
13. Cui J, Li F, Daszak P. Origin and evolution of pathogenic coronaviruses. Nat. Rev. Genet. 2018, 17, 181–192.
14. Woo PC, Lau SK, Lam CSF, et al. Discovery of seven novel mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus. J. Virol. 2012, 86, 3995–4008.
15. Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C, Hosts andsources of endemic human coronaviruses.AdvVirusRes. 2018. 100: 163–188.
16. Fehr AR, Perlman S: Coronaviruses: an overview of their replication and pathogenesis. Methods Mol Biol. 2015, 1282:1-23. 10.1007/978-1-4939-2438-7_1
17. Tai W, He L, Zhang X, et al.: Characterization of the receptor-binding domain (RBD) of 2019 novel coronavirus: implication for development of RBD protein as a viral attachment inhibitor and vaccine. Cell MolImmunol. 2020, 17:613-620. 10.1038/s41423-020-0400-4
18. Adedeji AO, Sarafianos SG: Antiviral drugs specific for coronaviruses in preclinical development. CurrOpinVirol. 2014, 8:45-53. 10.1016/j.coviro.2014.06.002
19. Ithete N, Stoberg S, Corman VM, et al. Close relative of human middle east respiratory syndrome coronavirus in Bat, South Africa. Emerg. Infect. Dis. 2013, 19, 1697–1699.
20. Bolsen T, Palm R, and Kingsland JT. Framing the origins of COVID-19. Science Communication. 2020. 1–24.
21. Van Bavel JJV, Baicker K, Boggio PS, et al. Using social and behavioural science to support COVID-19 pandemic response. Nature Human Behaviour, 2020. 4(5), 460-471. https://doi.org/10.1038/s41562-020-0884-z
22. Gertz, B. Coronavirus may have originated in lab linked to China’s biowarfare program. The Washington Times. 2020. https://www.washingtontimes.com/news/2020/jan/26/coronavirus-link-to-china-biowarfare-program-possi/
23. Abd-AlrazaqA, Alhuwail D, Househ, M, et al. Top concerns of tweeters during the COVID-19 pandemic: Infoveillance study. Journal of Medical Internet Research, 2020. 22(4), Article e19016. https://doi.org/10.2196/19016
24. Cinelli M, Quattrociocchi W, Galeazzi A, et al. The COVID-19 social media infodemicarXiv. 2020. https://arxiv.org/abs/2003.05004
25. Sansonetti PJ. COVID-19, chronicle of an expected pandemic. EMBO Molecular Medicine, 2020. 12(5), Article e12463. https://doi.org/10.15252/emmm.202012463
26. 26. Sun P, Lu X, Xu C, et al. Understanding of COVID-19based on current science. Journal of Medical Virology, 2020. 92(7), 716-718. https://doi.org/10.1002/jmv.25818
27. Lauxmann MA, Santucci NE, Autrán-Gómez AM.The SARS-CoV-2 coronavirus and the COVID-19 outbreak. IntBraz J Urol. 2020; 46 (Suppl 1): 6-18.
28. Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF. The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med. 2020;26:450-2.
29. Zhang T, Wu Q, Zhang Z. Pangolin homology associated with 2019-nCoV. BioRxiv. 2020. Available at. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.19.950253v1
30. Liu Z, Xiao X, Wei X, et al. Composition and divergence of coronavirus spike proteins and host ACE2 receptors predict potential intermediate hosts of SARSCoV-2. J Med Virol. 2020. Epub ahead of print.
31. Lu CW, Liu XF, Jia ZF. 2019-nCoV transmission through the ocular surface must not be ignored. Lancet. 2020;395:e39.
32. Giovanetti M, Benvenuto D, Angeletti S, Ciccozzi M. The firsttwo cases of 2019-nCoV in Italy: Where they come from? J Med Virol. 2020;92:518-21.
33. Shi J, Wen Z, Zhong G, et al. Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS-coronavirus 2. Science. 2020, 368:1016-1020. 10.1126/ science.abb7015 37.
34. Kim YI, Kim SG, Kim SM, et al. Infection and rapid transmission of SARS-CoV-2 in ferrets. Cell Host Microbe. 2020, 27:704-709. 10.1016/j.chom.2020.03.023
35. Ji W, Wang W, Zhao X, Zai J, Li, X. Cross‐species transmission of the newly identified coronavirus 2019‐nCoV. J Med Virol. 2020, 92:433-440. 10.1002/jmv.25682ratof COVID to trace back the origin -19
36. Zarocostas J. WHO team begins COVID-19 origin investigation. WORLD REPORT|,TheLancet, VOLUME 397, ISSUE 10273, P459, FEBRUARY 06, 2021, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00385-8
37. Morens DM, Breman JG, Calisher CH, Doherty PC, Hahn BH, Keusch GT, Kramer LD, LeDuc JW, Monath TP, Taubenberger JK. The Origin of COVID-19 and Why It Matters. Am J Trop Med Hyg. 2020 Sep;103(3):955-959. doi: 10.4269/ajtmh.20-0849. PMID: 32700664; PMCID: PMC7470595.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
